مقدمه

هلو و شلیل دو محصول بازار‌پسند و سودآور در بخش کشاورزی به شمار می‌آیند. این محصولات جزو درختان هسته‌دار بوده و قابلیت کاشت در اکثر مناطق کشور (به جز مناطق جنوبی و بیابانی) را دارند. این درختان عمر اقتصادی پایین‌تری در مقایسه با سایر درختان میوه دارند و به آفات و بیماری های متفاوتی دچار می‌شوند. آفات درخت هلو و شلیل طیف وسیعی از کرم‌ها، سوسک‌ها‌، شته‌ها، کنه و ... را شامل می‌شوند.

علاوه بر این بیماری‌های شایع در این درختان عمدتاً منشا قارچی و باکتریایی و بعضاً نماتد دارند. از این رو جهت ارتقای راندمان تولید و کاهش خسارات وارده به باغات این محصول می‌بایست با مهم ترین آفات و بیماری های درخت هلو و شلیل و روش‌های صحیح مقابله با آنها آشنایی پیدا کرد. آفات درخت هلو و شلیل طیف وسیعی از کرم‌ها، سوسک‌ها‌، شته‌ها، کنه و ... را شامل می‌شوند.

مهم‌ترین آفات درخت هلو و شلیل

درختان هلو و شلیل مورد تهاجم آفات متنوعی قرار می‌گیرند. جهت حفظ کیفیت و افزایش راندمان تولید محصول می‌بایست، شایع‌ترین نوع این آفات را شناخت و طبق روشی اصولی با آنها مقابله کرد. مهم‌ترین آفات درخت هلو و شلیل به شرح زیر می‌باشند:

کرم آلو یکی از کلیدی‌ترین آفات درخت هلو و شلیل

کرم آلو یکی از شناخته شده‌ترین آفات درخت هلو و شلیل است. این کرم از سرشاخه‌های تازه روییده گیاه در فصل بهار تغذیه می‌کند و در نهایت منجر به خشک شدن گیاه می‌شود. با رشد جوانه‌های گیاه و تکامل آنها، لاروهای بالغ این کرم نیز به داخل میوه‌ها نفوذ می‌کنند و از بافت و هسته این میوه تغذیه می‌کنند. لارو‌های این کرم همچنین با ایجاد دالان‌هایی در ساختار سر‌شاخه‌ها، باعث ترشح صمغ از ناحیه شاخه می‌شوند.

روش مقابله با آفت کرم آلو: با هرس کردن گیاهان و حذف شاخه‌های ضعیف می‌توان از شدت آسیب این نوع آفت کاست. همچنین می‌توانید از سمومی چون دیازینون، کلرپیریفوس، مالاتیون، فن والریت و فوزالن برای کنترل شیوع این آفات استفاده کنید.

سرشاخه خوار هلو از جمله مهم‌ترین آفات درخت هلو و شلیل

سرشاخه خوار هلو یکی دیگر از مهم‌ترین آفات درخت هلو و شلیل است که به درختان زردآلو، بادام و زالزالک نیز حمله می‌کند. این نوع آفت برای فرار از سرما، فصل زمستان را به صورت لارو درون جوانه‌های گیاه می‌گذراند. با شروع فصل بهار، لاروها به غنچه‌ها و سرشاخه‌ها حمله کرده و با ایجاد تونل در قسمت زیرین میوه، راه خود را به درون بافت میوه هلو و شلیل باز می‌کنند. میوه‌های آسیب دیده پس از مدتی شروع به ریزش می‌کنند.

روش مقابله با سرشاخه خوار هلو: بهترین راه کار برای مقابله با این نوع ازآفات درخت هلو و شلیل، استفاده از روش‌های پیشگیرانه چون تله فرمونی است. در صورتی که تعداد شاخه‌های آلوده به بیش از 3 عدد رسیده باشد، باید استفاده از آفت کش‌های ارگانوفسفات به همراه روغن‌های معدنی را در دستور کار قرار داد.

شپشک‌ها و سپردارها

شپشک و سپردار‌ها جزو مخرب‌ترین آفات درخت هلو و شلیل هستند که ضمن تغذیه از شیره گیاه به مرور موجب ضعف و در نهایت مرگ درختان می‌شود. سپردارها از ساختار متفاوتی با شپشک برخوردار هستند. همانطور که از نامشان پیداست لایه‌ی خارجی بدن سپردارها بسیار سخت‌تر از شپشک‌هاست. از این رو در برابر شکارچیان و سموم شیمیایی مقاومت بسیار زیادی از خود نشان می‌دهند. این نوع آفات درخت هلو و شلیل برای فرار از سرما، فصل زمستان را در درون پوسته درخت می‌گذراند.

روش مقابله با شپشک‌ها و سپردارها: با شناخت نشانه‌ها و بررسی مداوم درختان می‌توانید از تکثیر این نوع آفات درخت هلو و شلیل جلوگیری نمایید. علاوه بر این در صورت فراگیر شدن شپشک‌ها و سپردارها استفاده از روغن امولسیون کننده، سم‌های اتیون، دیازینون، ایمیداکلوپراید، مالاتیون و صابون محلول می‌تواند بسیار موثر باشد.

شته

شته‌ها از دیگر انواع آفات درخت هلو و شلیل هستند که در مقایسه با دیگر آفات، خطر کمتری برای گیاه دارند. این نوع آفت از شیره گیاه تغذیه کرده و به مرور موجب کاهش مواد فتوسنتزی گیاه می‌شود. شته زمانی به خطرناک‌ترین و مهم ترین آفات و بیماری های درخت هلو و شلیل بدل می‌شود که با تولید ماده چسبناک یا همان عسلک بر روی سطح گیاه، شرایط رشد قارچ و پاتوژن‌های ثانویه را فراهم کند. علاوه بر این تغذیه‌ی آفت از شیره گیاه موجب کاهش فتوسنتز و اختلال فیزیولوژیکی در بافت‌ها و در نهایت تغییر شکل گیاه می‌شود.

روش مقابله با آفت شته: از آنجا که سرعت تکثیر آفت شته به شدت زیاد است، تنها راه از میان بردن تمام آنها استفاده از سموم شیمیایی است. ترکیبات روغنی به همراه سم اتیون در فصل بهار یکی از روش‌های مناسب در فصل بهار است. همچنین در مواقعی که آفات شته به شدت افزایش می‌یابد استفاده از سم‌هایی مانند؛ پریمیکارب، سن دیکلرووس، آبامکتین، ایمیداکلوپراید و استامی پراید توصیه می‌شود.

آفات چوب‌خوار و پوست‌خوار

آفات چوب‌خوار و پوست‌خوار یکی از شایع‌ترین آفات درخت هلو و شلیل هستند که، به وفور در سراسر ایران یافت می‌شوند. این حشرات عادت به تخمگذاری بر روی تنه درختان دارند. لاروها پس از سر برآوردن از درون تخم شروع به خوردن جوانه‌های گیاه و گل‌ها کرده و موجب ناباروری شکوفه‌ها می‌شوند. علاوه بر این لاروهای آفات چوبخوار و پوستخوار از پوست درخت هلو و شلیل نیز تغذیه می‌کنند. این نوع از آفات درخت هلو و شلیل، پس از بلوغ شروع به تغذیه از سرشاخه‌های درختان کرده و موجب ترشح صمغ، تضعیف درختان و خشک شدن آنها می‌شوند.

روش مقابله با آفات چوب‌خوار و پوست‌خوار: بهترین راهکار برای مقابله با این آفات، هرس مداوم درختان و مسدود کردن محل ورود لاروها با خمیرهای تدخیلی سمی است. علاوه بر این استفاده از سموم مالاتیون، کلرپیریفوس و دیازینون پیش از تخم گذاری نیز توصیه می‌شود.

کنه‌ها

سرعت تولید مثل کنه‌ها به شدت بالاست و با مکیدن شیره گیاه از رسیدن مواد مغذی به گیاه جلوگیری می‌کنند. همچنین با تنیدن تار میزان فتوسنتز گیاه هلو و شلیل را به شدت کاهش می‌دهند.

روش مقابله با آفت کنه: به دلیل افزایش بی رویه‌ی جمعیت کنه‌ها تنها راه مقابل با آنها استفاده از سموم شیمیای است. سمومی چون پروپارژیت، فن پروکسیمیت، بروموپروپیلات، آبامکتین و ایمیداکلوپراید برای کاهش جمعیت کنه‌ها بسیار مناسب هستند.

شایع‌ترین انواع بیماری درخت هلو و شلیل

یکی از نکات کلیدی که موجب رشد حداکثری درختان در باغات هلو و شلیل می‌شود، آشنایی با مهم ترین انواع بیماری درخت هلو و شلیل و شیوه پیشگیری از شیوع و کنترل آنهاست. مهم‌ترین بیماری‌هایی که درختان هلو و شلیل را درگیر می‌کنند عبارتند از:

بیماری لب شتری (پیچیدگی برگ)، مهم‌ترین بیماری درخت هلو و شلیل

لب شتری نوعی بیماری قارچی و یکی از مهم‌ترین انواع بیماری درخت هلو و شلیل است که در ابتدای فصل رشد این درختان ظاهر می‌شود. عامل ایجاد کننده این بیماری نوعی قارچ به نام Taphrina deformans است. این بیماری بیشتر در مناطق سرد و نواحی که درصد رطوبت هوا بالاست شیوع پیدا می‌کند. عامل قارچی در این مناطق با آلوده کردن برگ‌های جوان درختان هلو و شلیل موجب پیچ خوردن، متورم شدن و نارنجی شدن رنگ برگ‌ها می‌شود. این بیماری سبب کاهش راندمان فتوسنتز، کاهش رشد و باردهی محصول و نیز کوچک ماندن اندازه میوه‌های تولیدی می‌شود.

روش کنترل بیماری لب شتری: جهت کنترل شیوع این بیماری می‌توان از راهکار‌هایی چون سم‌پاشی زمستانه درختان (قبل از جوانه‌زنی یا بعد از ریزش میوه‌ها) یا روش سمپاشی درخت هلو و شلیل با استفاده از سمومی نظیر؛ اکسی کلرور مس، مانکوزب، بردو فیکس یا کاپتان (زمانی که درخت قافد برگ است)، استفاده نمود.

بیماری شانکر تنه، شایع‌ترین بیماری درخت هلو و شلیل

این بیماری یکی از شایع‌ترین انواع بیماری درخت هلو و شلیل محسوب می‌شود و سالیانه خسارت‌های زیادی را به باغات زیر کشت هلو و شلیل وارد می‌نماید. این بیماری می‌تواند توسط عوامل زیستی چون باکتری‌ها و قارچ‌ها و نیز عوامل غیر زیستی مانند آفتاب‌سوختگی و ضربه‌های فیزیکی در تنه درختان هلو و شلیل ایجاد شود. ابتلای این درختان به بیماری شانکر سبب ایجاد زخم در قسمت شاخه و تنه و ترشح صمغ از این نواحی می‌شود. این بیماری موجب تضعیف درختان، مسدود شدن آوند‌ها و از بین رفتن تدریجی درخت می‌شود.

روش کنترل بیماری شانکر تنه: یکی از موثرترین روش‌های کنترل این بیماری محلول‌پاشی درختان با استفاده از کود‌هایی است که گیاهان را در برابر این بیماری مقاوم می کنند (مانند فسفیمکس مس). همچنین می‌توان صمغ‌های ترشح شده را با کاردک به آرامی برداشت و محل زخم‌ها را توسط مخلوط بردو و محلول کلر ضدعفونی نموده و سپس با چسب هرس پانسمان کرد. علاوه بر این می‌توان از روش سمپاشی درخت هلو و شلیل با استفاده از روغن ولک و سموم مسی به صورت دوره‌ای در فصل زمستان بهره گرفت.

بیماری لکه غربالی

این بیماری یکی از زیان‌بار‌ترین انواع بیماری درخت هلو و شلیل است که توسط هر دو عامل قارچ و باکتری می‌تواند ایجاد شود. بر اثر این بیماری عاملین قارچی و باکتریایی به سرشاخه‌ها و برگ‌های جوان، گل‌ها و میوه درختان هلو و شلیل حمله کرده و موجب ایجاد لکه‌های زرد رنگ با حاشیه‌ای به رنگ قرمز بر روی این نواحی می‌گردد. بیماری لکه غربالی همچنین موجب تضعیف برگ‌ها و میوه‌ها و ریزش تدریجی آنها می شود.

روش کنترل بیماری لکه غربالی: یکی از اصولی‌ترین راهکار‌ها در این رابطه، رعایت بهداشت زراعی و مدیریت بهینه باغ است. علاوه بر این می‌توان جهت از بین بردن عاملین قارچی از روش سم‌پاشی درختان با استفاده از سموم مانکوزب و کاپتان و جهت کنترل عاملین باکتریایی از اکسی کلرور مس و مخلوط بردو استفاده نمود.

بیماری سفیدک سطحی

سفیدک سطحی نوعی بیماری قارچی است که توسط قارچ Sphaerotheca pannosa ایجاد می‌شود. این قارچ از شیره سلولی برگ و میوه درختان هلو و شلیل تغذیه کرده و موجب رنگ‌پریدگی میوه‌ها و ایجاد فرورفتگی بر سطح آنها می شود. همچنین این قارچ نوعی پوشش سفید رنگ پودری نیز بر روی برگ این درختان ایجاد می کند که ضمن کاهش میزان نور دریافتی توسط گیاه، موجب کاهش فتوسنتز، تضعیف درخت و کوچک ماندن میوه‌ها می‌شود.

روش کنترل بیماری سفیدک سطحی: جهت مقابله با این بیماری می‌توان از روش سمپاشی درخت هلو و شلیل با استفاده از سمومی مانند مانکوزب، کاپتان، پنکونازول و ترکیبات گوگرد‌دار استفاده کرد.

بیماری پوسیدگی قهوه‌ای (مومیایی)، زیان‌بار‌ترین بیماری درخت هلو و شلیل

پوسیدگی مومیایی یکی دیگر از شناخته‌شده‌ترین انواع بیماری درخت هلو و شلیل است که منشا قارچی دارد. این بیماری بیشتر در نواحی معتدل و مرطوب بروز می‌کند. عامل قارچی این بیماری به غنچه گل‌ها و میوه‌های تازه تشکیل شده درختان هلو و شلیل حمله کرده و ضمن آلوده کردن آنها، موجب قهوه‌ای شدن و پوسیدگی آنها می‌شود. در این حالت گل‌ها به میوه تبدیل نمی‌شوند. این قارچ همچنین می‌تواند میوه‌های رسیده را نیز کلونیزه کند. در این حالت نوعی پوشش دایره‌ای شکل و قهوه‌ای بر روی میوه ایجاد می‌شود. این امر سبب می شود میوه مومیایی شده و تا سال بعد بر روی شاخه باقی بماند و ریزش نکند.

روش کنترل بیماری پوسیدگی قهوه‌ای: جهت کنترل این بیماری در وهله اول می‌توان از روش جمع‌آوری و امحای بقایای گیاهی و میوه‌های آلوده استفاده کرد. همچنین می‌توان از روش سمپاشی درخت هلو و شلیل با استفاده از سموم قارچ‌کش سیستماتیک مانند تیوفانات متیل، کاربندازیم و سموم مسی استفاده کرد.

جمع‌بندی

هلو و شلیل دو محصول استراتژیک و بازار‌پسند در صنعت باغبانی کشور محسوب می‌شوند. این محصولات با آفات و بیماری‌های متنوعی رو به رو هستند که عملکرد و باردهی محصول را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. جهت مقابله و کنترل آفات درخت هلو و شلیل و بیماری‌های شایع آن بهتر است به جای روش سم‌پاشی که زیان‌های زیست‌محیطی بسیاری دارد، از اقدامات پیشگیرانه زراعی و رعایت بهداشت باغی استفاده کرد.

اگر به دنبال آگاهی از بهترین راهکار‌های مدیریت باغات هلو و شلیل هستید، بهتر است از خدمات مشاوره تیم مجرب بیونهال استفاده نمایید. این تیم متخصص سالهاست که در زمینه تولید انواع نهال هلو و شلیل با کیفیت فعالیت دارد و آماده است، تا تجارب تخصصی خود را در این زمینه در اختیار مشتریان گرامی خود قرار دهد.